Thời gian gần đây, nhiều vụ việc ‘bắt cóc online’ tinh vi đã xảy ra, đặt ra nhiều câu hỏi về mức độ kết nối trong gia đình và những hiểm họa tiềm ẩn từ thế giới ảo. Những kẻ giả danh công an hoặc cơ quan chức năng đã lợi dụng sự tin tưởng của nạn nhân để lừa đảo, yêu cầu họ dàn dựng kịch bản bắt cóc và tống tiền. Điều này cho thấy thế giới mạng, vốn được xem là không gian học tập, kết nối và giải trí, đang dần trở thành ‘vùng xám’ tiềm ẩn nhiều rủi ro khôn lường, đặc biệt với lứa tuổi trẻ vị thành niên.
Theo Báo cáo của Văn phòng Tổng Y sĩ Hoa Kỳ, năm 2023, có tới 95% thanh thiếu niên Mỹ từ 13-17 tuổi sử dụng mạng xã hội, trong đó hơn một phần ba dùng gần như liên tục. Tổ chức Common Sense Media của Mỹ cũng đưa ra số liệu năm 2025, khoảng 70% thanh thiếu niên Mỹ từng sử dụng AI (trí tuệ nhân tạo) để ‘trút bầu tâm sự’. Và hơn 30% nói rằng, họ chia sẻ chuyện nghiêm túc với AI còn hơn với người thật.
Tại Việt Nam, báo cáo của UNICEF – Quỹ Nhi đồng Liên Hợp Quốc – năm 2022 chỉ ra rằng, 82% trẻ từ 12-13 tuổi và 93% trẻ từ 14-15 tuổi dùng Internet hàng ngày. Bộ Lao động – Thương binh và Xã hội cũng cảnh báo rằng thanh thiếu niên Việt Nam hiện dùng mạng xã hội trung bình 5-7 giờ mỗi ngày. Điều này cho thấy sự phổ biến của mạng xã hội trong cuộc sống hàng ngày của trẻ em và thanh thiếu niên.
Chuyên gia giáo dục, Phó Viện trưởng Viện Học tập suốt đời Tống Liên Anh chia sẻ, sự đứt gãy trong kết nối gia đình ở thời đại mạng bùng nổ như hiện nay không còn là chuyện hiếm. Chuyên gia Tống Liên Anh đưa ra lời khuyên trong vấn đề giáo dục ở gia đình: ‘Đôi khi, một bữa cơm không có điện thoại, một buổi tối đi bộ cùng nhau, hay chỉ là cùng con xem lại một bộ phim cũ cũng đủ tạo nên kết nối.’ Cô cũng khuyên phụ huynh hãy học cách hỏi con về cảm xúc chứ đừng chỉ hỏi về điểm số hay thành tích. Một câu như ‘Hôm nay con có vui không?’, ‘Có điều gì làm con mệt không?’ tưởng đơn giản, nhưng lại có thể mở ra cánh cửa để cha mẹ bước vào thế giới tâm tư đầy bí mật và xáo trộn của trẻ một cách rất tự nhiên.
Chuyên gia giáo dục Tống Liên Anh cho rằng, thế giới mạng xã hội đang có sức hút lớn với trẻ. Trẻ sẵn sàng chia sẻ suy nghĩ với một người lạ trên mạng, chứ không phải bố mẹ. Mạng xã hội có nguy cơ tạo ra khoảng trống lớn giữa bố mẹ và con cái, đồng thời tạo ra chuỗi đứt gãy trong các mối quan hệ trong gia đình, khi các thành viên đều muốn dùng điện thoại, lướt mạng hơn là cùng nhau chuyện trò. Điều này đòi hỏi sự quan tâm và can thiệp kịp thời từ gia đình và xã hội để giúp trẻ em và thanh thiếu niên sử dụng mạng xã hội một cách an toàn và có trách nhiệm.
Các bậc phụ huynh cần phải nhận thức được tầm quan trọng của việc kết nối với con cái trong thời đại kỹ thuật số. Họ cần dành thời gian để trò chuyện, lắng nghe và chia sẻ với con về những vấn đề mà con đang quan tâm. Đồng thời, họ cũng cần phải thiết lập các quy tắc và giới hạn về việc sử dụng mạng xã hội để giúp con cái tránh xa những rủi ro tiềm ẩn.
Cuối cùng, việc xây dựng một môi trường mạng an toàn và tích cực là trách nhiệm của cả gia đình, nhà trường và xã hội. Cần có những chương trình giáo dục về kỹ năng sử dụng mạng xã hội an toàn, cũng như những hoạt động giúp tăng cường kết nối giữa các thành viên trong gia đình. Chỉ khi có sự chung tay và phối hợp chặt chẽ, chúng ta mới có thể giúp trẻ em và thanh thiếu niên phát triển một cách toàn diện trong thời đại kỹ thuật số.
