Dân số Việt Nam đang đối mặt với một thách thức lớn khi Tổng tỷ suất sinh (TFR) trong năm 2024 chỉ đạt 1,91 con/phụ nữ, mức thấp nhất trong lịch sử. Nguyên nhân chính dẫn đến tình trạng này là sự tăng cao của giá nhà đất, khiến người trẻ không thể “an cư” và từ bỏ kế hoạch lập gia đình, sinh con. Một xu hướng mới đang hình thành một cách lặng lẽ, đó là “Thế hệ 3 Không” – Không nhà, Không hôn nhân, Không sinh con.

Thực trạng này đang khiến Việt Nam tiến nhanh đến trạng thái “xã hội ít trẻ em” và nguy cơ rơi vào bẫy “già hóa trước khi giàu”. Kinh nghiệm từ nhiều quốc gia cho thấy rằng mức sinh giảm sâu rất khó phục hồi. Giá nhà đất tăng phi mã là nguyên nhân thầm lặng nhưng quan trọng dẫn đến đà giảm sinh. Tại các đô thị lớn như Hà Nội và TP.HCM, nhà ở đã vượt xa tầm với của người trẻ. Không ít người trẻ từ bỏ giấc mơ lập gia đình, chọn sống một mình, làm nghề tự do, tận hưởng trải nghiệm cá nhân.

Theo một khảo sát, 62% người trẻ cho biết họ trì hoãn kết hôn vì lý do tài chính, trong đó nhà ở là mối lo lớn nhất. Điều này cho thấy áp lực về tài chính, đặc biệt là về nhà ở, đang ảnh hưởng trực tiếp đến quyết định lập gia đình của người trẻ. Hệ lụy của tình trạng này là suy giảm năng suất lao động, thiếu hụt nguồn lực đóng góp vào bảo hiểm, y tế, và áp lực ngân sách cho chăm sóc người cao tuổi tăng mạnh.

Việt Nam đã bước vào giai đoạn già hóa dân số từ năm 2011. Đến năm 2024, cả nước có khoảng 14,2 triệu người từ 60 tuổi trở lên. Con số này dự báo sẽ lên tới 18 triệu vào năm 2030, chiếm 25% dân số. Điều này đặt ra một thách thức lớn cho việc chăm sóc sức khỏe và đảm bảo an sinh xã hội cho thế hệ người cao tuổi.

Chính sách nhà ở không chỉ là câu chuyện kinh tế, mà còn là điều kiện tồn tại của một quốc gia trong tương lai. Đã đến lúc cần nhìn thẳng vào vấn đề và hành động quyết liệt để giải quyết tận gốc vấn đề nhà ở, động lực cốt lõi để người trẻ an cư, lạc nghiệp và sinh con. Nếu không có những giải pháp kịp thời và hiệu quả, Việt Nam sẽ phải đối mặt với những hệ lụy nghiêm trọng về kinh tế, xã hội và nhân lực trong tương lai.

Để giải quyết vấn đề này, cần có sự phối hợp chặt chẽ giữa chính phủ, doanh nghiệp và cộng đồng. Một số giải pháp có thể được xem xét, như tăng cường hỗ trợ tài chính cho người trẻ mua nhà, phát triển các dự án nhà ở giá rẻ, và cải thiện các chính sách an sinh xã hội. Quan trọng hơn hết, cần có một chiến lược toàn diện và dài hạn để giải quyết vấn đề già hóa dân số và phát triển bền vững.

Giữa lúc này, việc quan tâm và hỗ trợ người trẻ trong việc giải quyết vấn đề nhà ở đang trở thành yêu cầu cấp thiết. Mảnh đời của người trẻ cũng là tương lai của đất nước. Chúng ta hy vọng rằng sẽ có nhiều giải pháp hiệu quả được đưa ra để giúp người trẻ hiện thực hóa giấc mơ “an cư, lạc nghiệp” và xây dựng cuộc sống ổn định, lâu dài. Chỉ khi người trẻ có thể an cư và lạc nghiệp, họ mới có thể yên tâm xây dựng gia đình và đóng góp cho sự phát triển của đất nước.

Trí tuệ nhân tạo (AI) đang cách mạng hóa thị trường lao động, đặc biệt là đối với những người mới tốt nghiệp. Sự hiện diện ngày càng tăng của AI trong mọi lĩnh vực đã ảnh hưởng rõ rệt đến các công việc cấp đầu vào (Entry level). Những công việc này thường yêu cầu ít hoặc không cần kinh nghiệm và được xem là bước khởi đầu để người trẻ tích lũy kinh nghiệm và hình thành tư duy nghề nghiệp.

Các chuyên gia nhận định rằng AI đang thay đổi cách thực hiện các công việc cấp đầu vào. Thay vì thực hiện các nhiệm vụ lặp lại, đơn điệu, người mới đi làm giờ đây cần tập trung vào việc chọn lọc đầu ra do AI tạo ra và đưa ra đánh giá cuối cùng. Ví dụ điển hình là lĩnh vực marketing, nơi nhân viên trẻ sử dụng AI để soạn nháp các tài liệu quảng bá. Trong lĩnh vực phân tích dữ liệu, AI hỗ trợ chuẩn bị dữ liệu để con người xử lý sâu hơn.

Ông Zanele Munyikwa, chuyên gia kinh tế tại Revelio Labs, cho rằng AI đang thúc đẩy một ‘cuộc chuyển đổi nghề nghiệp’ ở nhóm công việc đầu vào. Các nhiệm vụ do nhân sự trẻ đảm nhận đang chuyển dần sang những phần việc ít bị AI can thiệp hơn. Tuy nhiên, AI chưa xóa sổ hoàn toàn nhóm công việc đầu vào. Tác động của nó đang khiến các doanh nghiệp phải cân nhắc lại cách tuyển dụng và đào tạo người trẻ.

Một khảo sát của Russell Reynolds Associates cho thấy 54% lãnh đạo doanh nghiệp lo ngại việc phụ thuộc vào AI sẽ làm xói mòn tư duy phản biện của nhân sự trẻ. Khoảng 25% quan ngại AI có thể làm giảm chất lượng sản phẩm và quy trình nội bộ. Những lo ngại này cho thấy sự cần thiết phải đào tạo và hỗ trợ nhân sự trẻ trong việc thích nghi với AI.

Phân tích của Revelio Labs chỉ ra rằng những vị trí dễ bị AI thay thế nhất là các nghề mang tính kỹ thuật cao như kỹ sư dữ liệu, quản trị cơ sở dữ liệu, chuyên viên an ninh mạng, kiểm toán viên… Trong khi đó, các công việc đòi hỏi sự tương tác trực tiếp như dịch vụ lưu trú, sản xuất thủ công hay chăm sóc khách hàng vẫn có nhu cầu cao và ít bị ảnh hưởng.

Để thích nghi với sự thay đổi này, các doanh nghiệp cần nghĩ đến những ‘đường băng’ mới để người trẻ có thể học nghề và phát triển. Các mô hình học việc, các khóa huấn luyện có hỗ trợ AI hoặc chương trình đào tạo tích hợp công nghệ sẽ đóng vai trò quan trọng. Người trẻ cần chuẩn bị hành trang mới để bước vào thị trường lao động, bao gồm kiến thức chuyên môn, kỹ năng sử dụng công cụ AI, tư duy phản biện, kỹ năng giải quyết vấn đề và khả năng thích ứng nhanh.

AI không giành mất cơ hội nghề nghiệp của người trẻ, nhưng nó đang định nghĩa lại ‘cơ hội’ đó theo cách hoàn toàn khác. Người thành công trong thời đại này là người biết tận dụng công nghệ như một bàn đạp để học hỏi, thích nghi và phát triển bền vững. Việc hiểu và thích nghi với thay đổi do AI mang lại sẽ giúp người trẻ vững bước vào tương lai.

Tham khảo thêm các thông tin về Russell Reynolds Associates và Revelio Labs để có thêm thông tin về cách các chuyên gia và doanh nghiệp đang ứng phó với thay đổi do AI gây ra.