TP.HCM – Sau khi mở rộng địa giới hành chính, thành phố đang đối mặt với nhiều thách thức trong công tác quản lý vệ sinh an toàn thực phẩm. Sự gia tăng nhanh chóng của dân số và nhu cầu tiêu dùng đã tạo ra áp lực lớn lên hệ thống quản lý thực phẩm. Đặc biệt, sự phát triển của các mô hình kinh doanh mới như hàng nhà làm trên mạng xã hội và sàn thương mại điện tử đang tạo ra những khoảng trống pháp lý, tiềm ẩn nguy cơ mất an toàn cho người tiêu dùng.

Bà Phạm Khánh Phong Lan, giám đốc Sở An toàn thực phẩm TP.HCM, đã chỉ ra rằng việc quản lý thực phẩm trong một siêu đô thị như TP.HCM đang chuyển mình. Hàng nhà làm, vốn dĩ là sản phẩm do gia đình làm ra ở quy mô nhỏ lẻ, hiện nay lại được bán rộng khắp, thậm chí trên toàn quốc, gây ra những phát sinh nhất định. Bà nhấn mạnh rằng khi hàng nhà làm được thương mại hóa, thì phải đảm bảo đúng quy định, người mua tự trả tiền cần có sản phẩm an toàn.

Theo bà Phong Lan, tự công bố thông tin về sản phẩm không có gì khó khăn phức tạp, chủ yếu coi sản phẩm quy trình sản xuất có đảm bảo, nguyên liệu có xuất xứ nguồn gốc rõ ràng, chỉ tiêu an toàn ra sao, kiểm nghiệm sản phẩm… Nếu người mua có thể dò trên mạng, tìm hiểu thông tin vì người bán đã công khai, có hồ sơ tự công bố thì ít ra đỡ rủi ro hơn là không có thông tin gì về sản phẩm. Sự khác biệt giữa đồ trôi nổi và chính thống hiện nay chỉ là đồ chính thống được cơ quan chức năng thẩm định, sau đó được kiểm tra hậu kiểm.

Tuy nhiên, với số lượng hồ sơ tự công bố đang quá lớn, trong khi nhân lực còn mỏng, nên lượng đi kiểm tra chưa đủ, riêng với thực phẩm nhà làm việc kiểm tra hậu kiểm càng khó vì gần như không có hồ sơ tự công bố. Sở An toàn thực phẩm TP.HCM sẽ tăng cường kiểm tra hàng không rõ nguồn gốc, vận động người mua và người sản xuất nâng cao ý thức. Bà Phong Lan cũng cho biết, sẽ chú trọng đào tạo, cân đối nhân sự cho khâu an toàn thực phẩm đối với suất ăn công nghiệp, đảm bảo bữa ăn hằng ngày cho công nhân và tập trung vào an toàn thực phẩm gắn liền với du lịch.

Cùng ngày, nhiều người tiêu dùng cũng bày tỏ quan tâm đến vấn đề an toàn thực phẩm, đặc biệt là với các sản phẩm ‘hàng nhà làm’ trôi nổi trên thị trường. Anh N.T., 28 tuổi, chủ quán ăn ở TP.HCM, cho biết, để đảm bảo an toàn thực phẩm, quán ăn của anh phải tuân thủ rất nhiều thủ tục, quy trình kiểm tra khắt khe và được cấp giấy chứng nhận an toàn thực phẩm. Tuy nhiên, anh N.T. cũng bày tỏ rằng, các cơ sở kinh doanh cần phải ý thức được trách nhiệm của mình với cộng đồng, sử dụng nguyên liệu sạch, tuân thủ quy trình chế biến… Mặt khác, phải xử lý thật nghiêm để răn đe nếu cơ sở đó không có giấy an toàn thực phẩm.

…

Từ ngày 1/7, các sàn thương mại điện tử tại Việt Nam đã tăng cường kiểm soát tính pháp lý của hàng hóa, đồng thời loại bỏ các mặt hàng không rõ nguồn gốc. Tuy nhiên, điều này đã dẫn đến việc các sản phẩm trôi nổi trở lại các nền tảng mạng xã hội như Zalo và Facebook. Nhiều người bán thực phẩm trực tuyến đã chuyển sang các nền tảng này để tránh các quy định kiểm soát chặt chẽ của các sàn thương mại điện tử.

Chị Mai Như, một người bán bánh bao và bánh gạo lứt trực tuyến tại tỉnh Đồng Nai, cho biết đã chuyển sang bán hàng trên mạng xã hội Zalo và Facebook sau khi các sàn thương mại điện tử áp dụng các quy định nghiêm ngặt. Chị không đăng ký kinh doanh và tự sản xuất bánh tại nhà, sau đó rao bán trên mạng xã hội. Việc này cho thấy sự chuyển dịch của các hoạt động thương mại điện tử nhỏ lẻ sang các nền tảng mạng xã hội, nơi có ít quy định và kiểm soát hơn.

Đại diện sàn thương mại điện tử Lazada Việt Nam cho biết, sàn này đã tham gia chương trình ‘Tick xanh trách nhiệm’ do Sở Công Thương TPHCM triển khai, nhằm kiểm soát chặt chẽ chất lượng hàng hóa lưu thông trên nền tảng số. Lazada đã áp dụng công nghệ AI để sàng lọc sản phẩm vi phạm và triển khai chính sách đồng kiểm, hoàn trả minh bạch để bảo vệ quyền lợi người mua. Những nỗ lực này của Lazada và các sàn thương mại điện tử khác nhằm đảm bảo an toàn cho người tiêu dùng và nâng cao chất lượng hàng hóa trên nền tảng của họ.

Tuy nhiên, ông Nguyễn Mạnh Tấn, Giám đốc marketing Công ty cổ phần Công nghệ Haravan, cho biết khoảng 10% gian hàng đã rút khỏi các sàn thương mại điện tử, chủ yếu là các shop kinh doanh thực phẩm. Điều này đã dẫn đến việc một lượng lớn hàng ‘nhà làm’ chuyển sang mạng xã hội, nơi không kiểm duyệt gắt gao tính pháp lý của hàng hóa. Sự chuyển dịch này đặt ra thách thức cho việc quản lý và đảm bảo an toàn thực phẩm trên các nền tảng mạng xã hội.

Nhiều nhóm trên Facebook, như ‘Chợ dân cư Thanh Đa, phường Bình Quới, TPHCM’, có hàng chục nghìn thành viên và mỗi ngày có hàng chục bài rao bán thực phẩm ‘nhà làm’ mà không có nhãn mác ghi hạn sử dụng hay thông tin kiểm định. Việc bán hàng trên các nhóm Facebook và các nền tảng mạng xã hội khác làm tăng nguy cơ người tiêu dùng mua phải hàng hóa không an toàn.

Bà Nguyễn Thị Hồng Minh, Chủ tịch Hiệp hội Thực phẩm minh bạch, cho biết thực phẩm ‘nhà làm’ có ưu điểm là tươi, ít sử dụng chất bảo quản, chất tạo màu, tạo mùi nhưng không hẳn an toàn cho sức khỏe người dùng. Bà dẫn chứng nhiều trường hợp người tiêu dùng bị ngộ độc vì ăn bánh mì từ các bếp nhà và nhấn mạnh rằng thực phẩm ‘nhà làm’ cần được sản xuất trong điều kiện vệ sinh an toàn thực phẩm để đảm bảo sức khỏe cho người tiêu dùng. Hiệp hội Thực phẩm minh bạch và các cơ quan chức năng cần có những biện pháp kiểm soát và hướng dẫn để đảm bảo an toàn thực phẩm trên tất cả các kênh bán hàng, bao gồm cả các nền tảng mạng xã hội.

Trong bối cảnh hiện nay, việc quản lý và kiểm soát chất lượng hàng hóa trên các nền tảng thương mại điện tử và mạng xã hội đang trở thành một thách thức lớn. Cần có sự phối hợp chặt chẽ giữa các cơ quan chức năng, sàn thương mại điện tử và người bán hàng để đảm bảo quyền lợi và sự an toàn cho người tiêu dùng.