Thịt chua, một món ăn truyền thống của người Mường trong các dịp lễ, Tết, đã trở thành đặc sản với thương hiệu OCOP tại huyện Lạc Sơn, tỉnh Hòa Bình (cũ), nay là xã Lạc Sơn, tỉnh Phú Thọ (mới). Trong đó, thịt chua Lâm Tin, sản phẩm từ căn bếp nhỏ của hộ gia đình ở xã Lạc Sơn, đang dần khẳng định vị thế với hương vị đặc trưng, sự đầu tư nghiêm túc và câu chuyện văn hóa ẩm thực đậm chất Mường.

Thịt chua – từ món ăn dân dã đến đặc sản đạt sao OCOP

Ở vùng Mường Vang, huyện Lạc Sơn (cũ), nay thuộc tỉnh Phú Thọ, thịt chua từng được gọi là ‘thịt muối chua’, là một cách chế biến và bảo quản nhằm giữ thịt để được lâu ngày. Món ăn được chế biến bằng cách lên men tự nhiên thịt lợn trộn thính và gia vị đặc trưng như tỏi, ớt, hạt dổi. Trải qua thời gian, món ăn không chỉ để dùng trong ngày giáp hạt mà đã trở thành món không thể thiếu trong lễ Tết, cưới hỏi, đón khách quý.

Tại xã Vũ Bình (huyện Lạc Sơn cũ), nay là xã Lạc Sơn, tỉnh Phú Thọ, cơ sở sản xuất thịt chua Lâm Tin của hộ kinh doanh bà Bùi Thị Tin, phố Lâm Hóa2, là một trong những cơ sở đầu tiên sản xuất thịt chua theo hướng hàng hóa, đưa món ăn truyền thống vào thị trường OCOP. Bà Tin chia sẻ về cơ duyên với nghề: ‘Làm món truyền thống không chỉ để bán, mà là giữ lại hương vị quê mình. Vừa làm ra sản phẩm sạch, ngon, vừa kể được câu chuyện quê hương – đó là điều mà tôi theo đuổi từ ngày đầu đến nay’.

Sản phẩm thịt chua của cơ sở sản xuất thịt chua Lâm Tin được thị trường ưa chuộng, mang hương vị đặc trưng của vùng Mường Vang. Từ năm 2016, gia đình bà Tin bắt đầu sản xuất nhỏ lẻ, bán cho khách du lịch và các quán ăn trong vùng. Nhờ giữ được hương vị đặc trưng, sản phẩm được khách hàng giới thiệu qua nhau. Năm 2022, sản phẩm thịt chua Lâm Tin được công nhận OCOP 3 sao, được phân phối tại các cửa hàng OCOP trong và ngoài tỉnh, có mặt ở các thị trường như Hà Nội, Hải Phòng, Nam Định, Quảng Ninh… Hiện, mỗi tháng cơ sở cung cấp khoảng 3.500 sản phẩm gồm thịt chua quả và thịt chua hộp. Các sản phẩm đều được đóng gói vệ sinh, dán tem, mã QR truy xuất nguồn gốc, hạn sử dụng và hướng dẫn dùng rõ ràng.

Giữ hương vị bằng đôi tay và tâm huyết

Điểm khác biệt tạo nên thương hiệu của thịt chua Lâm Tin là ở khâu lựa chọn nguyên liệu và cách lên men tự nhiên. Thịt được chọn từ lợn sạch, có đủ nạc và bì, lẫn chút mỡ để đảm bảo vị ngậy. Thính được làm từ ngô, nhiều tinh bột, bùi và thơm. Hạt dổi được rang đúng lửa, giã nhỏ, trộn cùng tỏi, muối, tạo ra hương vị rất riêng mà các món thịt chua công nghiệp không thể có.

Cơ sở sản xuất thịt chua Lâm Tin đang cung cấp ra thị trường 2 loại thịt chua quả và thịt chua hộp. ‘Không dùng chất bảo quản hay men nhân tạo. Muốn sản phẩm lên men chuẩn, phải biết cách căn nhiệt độ, thời gian ủ, độ ẩm, và cả độ dày của lát thịt. Làm thịt chua phải kiên nhẫn và sạch sẽ tuyệt đối’, bà Tin chia sẻ. Không chỉ được người dân trong tỉnh ưa chuộng, nhiều du khách từ các tỉnh, thành khác khi biết đến thịt chua Lâm Tin đều tỏ ra thích thú với món ăn dân dã này.

Thịt chua ngon nhất khi ăn cùng lá sung, lá đinh lăng, chấm với tương ớt. Vị chua nhẹ từ thịt lên men hòa với vị béo, thơm của thính, của dổi, vị cay của ớt tạo nên bản hòa tấu vị giác khó quên.

Thời gian qua, việc người dân mạnh dạn phát triển thịt chua theo hướng hàng hóa không chỉ giữ gìn được món ăn truyền thống, mà còn góp phần tạo việc làm, tăng thu nhập và gắn phát triển kinh tế với bảo tồn văn hóa bản địa. Đồng chí Bùi Văn Khánh, Chủ tịch UBND xã Lạc Sơn (tỉnh Phú Thọ mới) cho biết: ‘Hiện xã có gần 10 hộ làm thịt chua, trong đó có một số cơ sở như Lâm Tin, Tuấn Linh đã đạt quy mô hộ sản xuất chuyên nghiệp. Xã định hướng hỗ trợ thêm về quảng bá, bao bì, truy xuất để xây dựng sản phẩm đặc trưng của địa phương, khuyến khích các hộ kinh doanh phát triển, mở rộng quy mô sản xuất’.

Trong dòng chảy hội nhập, không ít món ăn truyền thống bị lãng quên, thịt chua Lâm Tin là một ví dụ đẹp về cách một gia đình nông dân có thể gìn giữ hồn ẩm thực Mường, vừa làm kinh tế, vừa giữ lại một mảnh ký ức cho thế hệ sau. Mỗi miếng thịt lên men không chỉ là món ăn, mà còn là câu chuyện về sự bền bỉ, khéo léo và tình yêu quê hương lặng lẽ mà sâu đậm, như chính tính cách của người Mường ở vùng Mường Vang.

Chương trình mỗi xã một sản phẩm (OCOP) đã trở thành một phần quan trọng trong việc phát triển kinh tế nông thôn bền vững, giúp các địa phương khai thác thế mạnh bản địa, nâng tầm giá trị nông sản và sản phẩm truyền thống. Tại khu vực phía nam Khánh Hòa, một mảnh đất khắc nghiệt nhưng đầy tiềm năng, Công ty TNHH Sao Kim Investment (Sao Kim Investment) đang khẳng định vai trò tiên phong trong kết nối, phát triển và lan tỏa giá trị các sản phẩm OCOP địa phương ra thị trường.

Quá trình phát triển của Sao Kim Investment bắt đầu từ việc nhận thấy tiềm năng to lớn của các sản phẩm OCOP tại phía nam Khánh Hòa. Với mục tiêu đưa các sản phẩm này vươn ra thị trường ngoài tỉnh, công ty đã được thành lập. Không đơn thuần là doanh nghiệp kinh doanh, Sao Kim Investment còn đóng vai trò là người bạn đồng hành của nông dân, làng nghề và cộng đồng địa phương.

Một trong những chiến lược quan trọng của Sao Kim Investment là tập trung vào việc phát triển chuỗi giá trị từ gốc. Bằng việc hợp tác chặt chẽ với nông dân, hợp tác xã và các làng nghề truyền thống, công ty góp phần nâng cao nhận thức về sản xuất sạch, cải tiến quy trình chế biến, tăng cường kiểm soát chất lượng, từ đó giúp sản phẩm đạt chuẩn OCOP và đáp ứng yêu cầu khắt khe của các thị trường khó tính.

Anh Lê Trung Thu – Giám đốc kinh doanh Nhà máy Sản xuất giấm táo lên men và đặc sản Phan Rang chia sẻ về quá trình hợp tác với Sao Kim Investment: “Việc hợp tác với các đơn vị kinh doanh phân phối như Sao Kim Investment không chỉ giúp tăng doanh số mà còn giúp nhận thức rõ giá trị thương hiệu và yêu cầu nâng cao chất lượng sản phẩm.”

Ông Nguyễn Thanh Hồng – Chủ tịch Công ty TNHH Sao Kim Investment cho biết: “Với khẩu hiệu ‘Bắt đầu từ đất, lan tỏa đến tim’, Sao Kim Investment mong muốn kết nối sản vật bản địa với nhu cầu tiêu dùng hiện đại, biến đặc sản quê hương thành ‘sứ giả’ văn hóa, mang theo câu chuyện của một vùng quê, làng nghề hay một thế hệ người làm nông tận tụy ở vùng đất phía nam Khánh Hòa đến với bạn bè muôn nơi.”

Thông qua việc truyền thông sáng tạo, kể chuyện thương hiệu, Sao Kim Investment hy vọng người tiêu dùng hiểu và yêu hơn những giá trị thật sau từng sản phẩm. Để hiện thực hóa mục tiêu trở thành cầu nối đưa sản phẩm OCOP vươn xa, Sao Kim Investment đã và đang đẩy mạnh các hoạt động xúc tiến thương mại, tham gia các hội chợ, triển lãm tại nhiều địa phương trên cả nước. Công ty cũng đã có gian hàng bày bán và giới thiệu các sản phẩm OCOP tại phố đi bộ Nha Trang, điểm bán hàng tại Trung tâm thương mại Vincom+ Phan Rang.

Ông Nguyễn Đoàn Thiện Phú – Giám đốc điều hành Sao Kim Investment cho biết: “Trước mắt, công ty tập trung tìm chỗ đứng vững chắc ở thị trường trong nước. Song, công ty cũng có tham vọng tìm kiếm cơ hội đưa sản phẩm OCOP khu vực phía nam Khánh Hòa vươn ra thế giới.”

Trong nỗ lực mang các sản phẩm đặc thù của vùng đất phía nam Khánh Hòa đến với khách hàng, Sao Kim Investment đang từng bước hiện thực hóa khát vọng trở thành cầu nối đưa các sản phẩm OCOP vươn xa.

Khánh Hòa đang tích cực phát triển du lịch sinh thái nông nghiệp gắn liền với bản sắc văn hóa tại các khu vực miền núi. Huyện Khánh Sơn, được biết đến như ‘thủ phủ sầu riêng’, hiện đang là điểm đến hấp dẫn nhiều du khách với các mô hình du lịch hiệu quả. Tại đây, du khách có thể tham quan vườn trái cây, trải nghiệm thu hái, homestay nhà sàn, xem biểu diễn chiêng trống và thưởng thức ẩm thực truyền thống.

Khánh Sơn đã triển khai đề án phát triển du lịch cộng đồng gắn với sản phẩm OCOP và văn hóa bản địa. Người dân địa phương đã chủ động phát triển các mô hình du lịch sinh thái nông nghiệp, tạo ra những điểm nhấn thu hút du khách. Mùa sầu riêng chín rộ vào cuối tháng 7 là thời điểm Khánh Sơn đón nhiều du khách từ khắp nơi. Nhiều hộ dân đã đầu tư homestay, liên kết hợp tác xã, tổ nhóm để cùng khai thác lợi thế du lịch. Mô hình ‘mỗi nhà vườn – một điểm du lịch nhỏ’ đang từng bước hình thành, tạo thêm nguồn thu nhập và giữ chân người trẻ ở lại quê nhà khởi nghiệp.

Ông Bùi Hoài Nam, Bí thư Đảng ủy xã Khánh Sơn, cho biết xã sẽ tiếp tục nghiên cứu các loại cây trồng có giá trị kinh tế cao và hướng đến vùng trồng sử dụng phân hữu cơ bền vững, phát triển du lịch sinh thái. Không chỉ riêng Khánh Sơn, các xã miền núi khác như Khánh Vĩnh, Bác Ái cũng đang tận dụng điều kiện tự nhiên, văn hóa truyền thống và kinh tế vườn để phát triển du lịch.

Tuy nhiên, quá trình phát triển du lịch miền núi vẫn đối mặt nhiều khó khăn, bao gồm hạ tầng giao thông còn yếu, kỹ năng làm du lịch của người dân chưa đồng đều, sản phẩm du lịch đơn lẻ, thiếu tính liên kết vùng và còn hạn chế sự tham gia của doanh nghiệp. UBND tỉnh Khánh Hòa đã chỉ đạo các sở, ngành xây dựng kế hoạch hỗ trợ hạ tầng, kết nối tour tuyến, đẩy mạnh chương trình OCOP gắn với phát triển du lịch cộng đồng.

Tỉnh khuyến khích các địa phương giữ gìn bản sắc văn hóa dân tộc, tạo sản phẩm du lịch mang dấu ấn riêng. Bí thư Tỉnh ủy Khánh Hòa, ông Nghiêm Xuân Thành, nhấn mạnh rằng các địa phương miền núi cần khôi phục và phát huy bản sắc văn hóa dân tộc, trong đó đề án phát triển du lịch giai đoạn 2025-2030 cần được rà soát, cập nhật lại. Với sự hỗ trợ và chỉ đạo quyết liệt, Khánh Hòa kỳ vọng sẽ phát triển du lịch bền vững, góp phần thúc đẩy kinh tế và bảo tồn văn hóa bản địa.